Kanał: Szczecin z drona

Metryczka

  • Widownia: 133420
  • Produkcja: AlfaTV 2015
  • Zdjęcia: Bartosz Semanycz
  • Montaż: Grzegorz Lickiewicz
  • Realizacja: Ryszard Sielicki

Opis

Cmentarz Centralny w Szczecinie to największy cmentarz w Polsce, a trzeci w Europie. Oficjalnie otwarty dnia 6 grudnia 1901 roku. Wzorowany na nekropoliach Hamburga i Wiednia. Obecnie zajmuje powierzchnię: 172,33 hektara. Od założenia cmentarza spoczeło tu ponad 300 tyś. zmarłych. Obecnie jest jedenym z najpiękniejszych parków przyrodniczych Szczecina. Rośnie tutaj wiele gatunków egzotycznych roślin, np. miłorząb dwuklapowy - drzewo występujące naturalnie tylko w Chinach, które dożywa nawet 4000 lat.

Bramę główną cmentarza o szerokości 77 metrów, zbudowano w stylu neoromańskim w latach 1901-1903. Głównym projektantem był Wilhelm Meyer-Schwartau (współpracowali: architekt Boldt, miejski asystent budowlany Deitchl). Wystrój rzeźbiarski wykonał szczeciński artysta Bolcke. Do bramy przylegały dwa skrzydła: wschodnie przeznaczone dla administracji cmentarnej oraz zachodnie, w którym zlokalizowano zaplecze gospodarcze. Brama została poważnie uszkodzona we wrześniu 1941 roku podczas alianckiego nalotu na miasto (spłonęła wówczas również cała dokumentacja cmentarza).

Do odbudowy bramy przystąpiono w 1959 r., przy czym nie odtworzono kopuły z krzyżem wieńczącej pierwotnie bramę. Drugą zmianą w stosunku do stanu sprzed wojny było wyburzenie do poziomu gruntu skrzydła wschodniego i wzniesienie na jego miejscu kaplicy cmentarnej (zwanej w ówczesnej nomenklaturze "domem przedpogrzebowym"). Odbudowę zakończono w 1963 r. W roku 2008 brama przeszła gruntowny remont.

Główną kaplicę cmentarza wzniesiono według projektu Wilhelma Meyer-Schwartau w latach 1900-1902. Powstała budowla o malowniczej, bogatej elewacji, inspirowanej architekturą romańską. Kaplica, zbudowana na planie krzyża greckiego, zwieńczona została wysoką kopułą. Usytuowana na wzniesieniu, otoczona od zachodu rozległą wolną przestrzenią z basenem i fontanną , stała się centralnym punktem cmentarza i jego najbardziej rozpoznawalnym elementem. W latach 1924-1925 przy kaplicy wzniesiono krematorium, z wysokim, szesnastometrowym kominem.

Po zakończeniu II wojny światowej kaplica nie była użytkowana. Dopiero w 1981 przystąpiono do jej odbudowy. W trakcie prac remontowych (w maju 1981 r.) wybuchł pożar, który strawił znaczną część budowli – całkowitemu spaleniu uległa m.in. centralna kopuła. Odbudowa trwała 13 lat. Pierwsza ceremonia pogrzebowa odbyła się w kaplicy w marcu 1994. W 2005 przy kaplicy rozpoczęło pracę krematorium.

Kwatera zasłużonych powstała w latach sześćdziesiątych XX w. na miejscu przedwojennej kwatery urnowej. Centralne miejsce kwatery zajmuje kolisty basen, wokół którego rozplanowano dwa rzędy mogił. Znajdują się tu nagrobki zarówno prominentnych działaczy partyjno-państwowych z okresu PRL jak i osób, których zasługi dla Szczecina są bezsporne. Spoczywają tu m.in. Guido Reck (artysta malarz, pedagog, działacz kultury), Janina Szczerska (pedagog, pionier szczecińskiego szkolnictwa), Wiesław Dachowski (dziennikarz radiowy), Emanuel Messer (artysta plastyk), Ireneusz Gwidon Kamiński (prozaik), Aleksander Omieczyński, Maksymilian Golisz (działacze polonijni w przedwojennym Szczecinie), Jan Papuga (prozaik), Roman Łyczywek (prawnik), Konstanty Maciejewicz, Antoni Ledóchowski (kapitanowie żeglugi wielkiej, nestorzy polskiego szkolnictwa morskiego), Florian Krygier (polski trener i działacz piłkarski, jeden z twórców Pogoni Szczecin).

Na terenie utworzonego w latach 2006-7, według projektu Joanny Wojteckiej i Marzeny Jaroszek lapidarium zgromadzono kilkadziesiąt nagrobków pochodzących z różnych miejsc Cmentarza Centralnego. Ozdobę lapidarium stanowią zrekonstruowane elementy małej architektury w postaci drewnianego mostku, niewielkiej fontanny oraz ławki z daszkiem. Pierwotnie znajdował się tu gaj urnowy zaprojektowany przez Georga Hanniga.

Wśród nagrobków eksponowanych w lapidarium wyróżnić należy: nagrobek Hermanna Hakena, nagrobek rodziny Neumann z figurą anioła proszącego o ciszę, nagrobek rodziny Plötz, pomnik nagrobny dr Georga Michaelisa – założyciela Towarzystwa Popierania Pochówków Ciałopalnych, nagrobek rodzin Schulze i Schubel w kształcie "latarni umarłych", nagrobek w formie kolumnady, modernistyczny nagrobek Gertrudy Ziegenrűcker z płaskorzeźbionym tekstem na całej powierzchni płyty nagrobnej,stelę rodzin Forell-Schreier, pomnik rodziny Leonhard o zamknięciu w kształcie muszli.

Na terenie nekropolii znajduje się również XIX-wieczny wiatrak holenderski. Obecnie obiekt jest zaadoptowany na sklep ogrodniczy. 

Kwatera wojenna znajduje się na głównej osi widokowej cmentarza, pomiędzy kaplicą a Pomnikiem Braterstwa Broni. Składa się z czterech sektorów rozdzielonych pośrodku szeroką, wysadzaną cisowym żywopłotem aleją. Spoczywa tu łącznie 3379 żołnierzy: 367 żołnierzy polskich (w tym 203 nieznanych) i 3012 żołnierzy radzieckich (2586 nieznanych). Kwatera powstawała sukcesywnie w latach 1946-54, gdy chowano tu żołnierzy ekshumowanych z tymczasowych miejsc pochówku z terenu Pomorza Szczecińskiego (zwłaszcza z okolic Szczecina, Dobrej, Gryfina, Kołbaskowa, Nowogardu, Łobza, Płot). Złożono tu również szczątki żołnierzy poległych na Ziemi Meklemburskiej w czasie operacji berlińskiej. Ostatni pochówek na kwaterze wojennej miał miejsce w 1983 r.

Oprawę plastyczną kwatery stanowią:

  • dwie armaty stojące przy wejściu na kwaterę (od strony kaplicy)
  • płyta z napisem: "Bohaterom poległym na Piastowskim Szlaku w walkach nad Odrą i Bałtykiem – społeczeństwo Szczecina". Przy tablicy ustawiono niewielki głaz z wizerunkiem mieczy grunwaldzkich
  • obelisk z czarnego granitu z tekstem w języku rosyjskim upamiętniającym uczestników Wielkiej Wojny Ojczyźnianej
  • krzyż prawosławny z arkadą, ustawiony w 1994 r. Na łuku arkady napis w języku starocerkiewno-słowiańskim: "Symbolizuję Tego, który jest bramą..."
  • nad Kwaterą góruje Pomnik Braterstwa Broni

Pomnik "Tym, którzy nie powrócili z morza" – znajduje się na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie, przy ul. Okólnej, między 13. i 14. kwaterami dziecięcymi. Pomnik projektu krakowskich artystów-plastyków: Małgorzaty Szubert-Radnickiej i Macieja Radnickiego odsłonięty został 15 października 1989 r. z inicjatywy Szczecińskiego Klubu Kapitanów Żeglugi Wielkiej i poświęcony przez bp. Kazimierza Majdańskiego. Aktu odsłonięcia pomnika dokonali: Bogusława Mazurowska (wdowa po marynarzu z MT "Athenian Venture") i dwaj chłopcy, Jurek Pasławski (stracił 22 kwietnia 1988 r. oboje rodziców na MT "Athenian Venture") oraz Przemek Urbański (stracił 10 stycznia 1965 r. dziadka na MS "Nysa"). Uroczystości odsłonięcia były rozpoczęte uderzeniem w dzwon okrętowy czterech "szklanek". Co roku odbywa się tu inauguracja roku akademickiego szczecińskiej Akademii Morskiej.

Wymowa pomnika wydaje się dwuznaczna i wzajemnie przenika w każdym symbolu:

  • wrak statku tragicznie "wbitego" w molo z pustym pachołkiem
  • sztormowa fala, znad której maszt – krzyż zatopionego statku i molo z pustym pachołkiem

Krzyż Katyński upamiętnia polskich oficerów zamordowanych w 1940 r. w Związku Radzieckim. Projektant monumentu – Jakub Lewiński stworzył wieloelementową kompozycję zawierającą siedmiometrowy krzyż nawiązujący do wyglądu Orderu Virtuti Militari, z jakby przestrzelonym orzełkiem w partii centralnej i żelaznym sznurem u podstawy. W ten sposób artysta nawiązał do wyglądu ofiar tej tragedii, które znajdowane były w masowych grobach ze związanymi sznurem rękami i z przestrzelonymi od tyłu orzełkami na rogatywkach.

Krzyż otaczają trzy kamienie z nazwami obozów, w których przetrzymywani byli polscy żołnierze i oficerowie. Ziemia z tych miejsc została umieszczona w postumencie pomnika. Za pomnikiem, na niewielkim murku, umieszczono metalowe tabliczki z nazwiskami ofiar zbrodni katyńskiej. Pomnik odsłonięto 11 listopada 1990

Dla powojennych pokoleń szczecinian wspólnym przeżyciem i znakiem rodzącej się z trudem tożsamości pozostał Grudzień 1970 r. Zastępczym miejscem pamięci i pomnikiem ofiar Grudnia stał się Żelazny Krzyż przy drugiej bramie Cmentarza Centralnego. Wystawiony u schyłku XIX stulecia żołnierzom niemieckim, paradoksem historii przyjął pod swe ramiona poległych w polskim Szczecinie. Nową rolę pełnił po raz pierwszy 17 grudnia 1980 r., podczas pamiętnych obchodów dziesiątej rocznicy tragicznych wydarzeń.

 

źródło: wikipedia.org